‘Het licht is sterker dan het donker. Althans – dat hoop je dan maar.’

‘Christelijke wiskunde bestaat niet, en christelijke geschiedenis klopt niet!’ Aan het woord is Henk Leegte, vrijzinnig predikant van de doopsgezinde Singelkerk. Sinds kort woont hij aan de zuidelijke Achterburgwal, met zijn vrouw May Meurs en hun twee kinderen. 

Leegte heeft theologie gestudeerd, het curieuze verschijnsel dat zich religie noemt, maar wel geschoeid op liberaal-vrijzinnige leest: dus niet zeggen hoe het moet ‘omdat het zo in de Bijbel staat’, maar kritisch kijken, luisteren en vooral zelf een oordeel vellen.
De vrijzinnige doopsgezinden kennen ook een strikte scheiding tussen kerk en staat. Je bezoekt uitsluitend openbare scholen en valt anderen niet met jouw geloof lastig. Geloven doe je maar thuis en in de kerk. Het belangrijkste is dat je je geloof leeft in de dagelijkse praktijk. Leegte: ‘In Amsterdam werden doopsgezinden lange tijd slechts gedoogd, totdat in Napoleon in 1804 bepaalde dat iedereen gelijke rechten heeft en dat hier vrijheid van godsdienst geldt. Doopsgezind is een progressieve godsdienst: al in 1911 begroette de kerk de eerste vrouwelijke predikant. En ook op het gebied van levensvragen, homoseksualiteit of echtscheidingen zijn er geen regels – behalve dan deze: Liefde gaat boven de regels.’
Lange tijd was dominee Nico ter Linden van de Westerkerk zijn leermeester en inspirator. Leegte is medeorganisator van de ‘Preek van de Leek’ in november – een fenomeen waar de mensen voor in de rij staan. Dan mag in principe iedereen vanaf de kansel zijn of haar theologische en levensfilosofische denkbeelden delen met de goegemeente, wat best spannend is en altijd stof tot overdenken oplevert.

Inktvlek
Leegte en Meurs vinden het een voorrecht dat ze hun home sweet home hebben kunnen vinden aan de Achterburgwal, een gracht uit 1367. Voeg daarbij dat Aletta Jacobs in hun huis gewoond heeft. Aletta, geboren in 1854 en overleden in 1929, kreeg als Nederlands eerste vrouwelijke arts een praktijk op de Herengracht. Zij bleef haar hele leven opkomen voor de rechten van vrouwen en was dus een feministe van het eerste uur.
Nog een andere illustere stadsbewoner, tekenaar Peter van Straaten, heeft in hun huis gewoond. Met zichtbare trots tonen Leegte en Meurs een forse inktvlek op hun vloer.
‘Bij de bezichtiging van dit huis’, zo vertelt Meurs die fondsredacteur is bij uitgeverij Walburg Pers, ‘lag op de schouw het prachtige boek Aan de Amsterdamse Wallen opengeslagen bij de pagina met Aletta Jacobs en Peter van Straaten.’ Alsof ook de Voorzienigheid haar fiat aan hun keuze voor dit pand wilde geven met dit kleine duwtje in de rug.
Bovendien was Meurs zelf nauw betrokken bij het samenstellen van dit Wallenboek, toen als redacteur bij uitgeverij Boom. Ze was indertijd nog niet zo bewust bezig met de Wallen, maar had wel in Amsterdam gestudeerd en kende zeker ook het centrum goed.
Toen het besluit gevallen was om te gaan verhuizen, weg van de Overtoom, volgden er eerst veel wandelingen en omzwervingen dwars door de stad. De sfeer op dit deel van de Wallen sprak ze erg aan.
Meurs: ‘Vanaf mei dit jaar wonen we in het mooiste stukje van Amsterdam, waar alles samenkomt. De historische sensatie van zo’n oude gracht is elke dag een groot genoegen. Het geeft een vakantiegevoel. En wat een spannend gebied, met z’n kruipdoor-sluipdoor steegjes.’

Grote-mensenleven
Hun beider kinderen gedijen hier prima, ‘want het is een coole buurt.’ Of er ook voor hen iets te doen valt? Nou, reken maar. Ze zwerven uit, ontdekken de Zeedijk met die fantastische stripwinkel van Henk Comics, en in de Koningsstraat zit ‘Lambiek’. De vriendjes van school komen heel graag deze kant op, want ‘bij Jan’ in de Nieuwe Hoogstraat zijn de beste frieten te koop. Verder de buurt in drinken ze een colaatje bij Kapitein Zeppos, lappen ze daar allemaal een paar eurootjes en bestellen ze er ook bitterballen bij. Een voorproefje van het grote-mensenleven, zomaar om de hoek bij je huis.
En dan hun stoepje! Meurs liet een tuin achter en haar werd grote heimwee voorspeld naar alles wat groeit en bloeit. Maar niets is minder waar, ’want een tuin zegt niets terug.’ Nee, ze zitten graag op dat postzegeltje voor hun huis met een kopje thee. Puur geluk. Hier defileren vogels van allerlei pluimage en ’hier komt echt de hele wereld langs!’
Verre, soms oudere familieleden van het gezin komen heel veilig en comfortabel op bezoek, dankzij de Noord-Zuidlijn. Andere stadsdelen zoals Noord, Zuid, Oost en West hebben elk hun eigen karakter, maar het Centrum is van en voor iedereen. Dat maakt het ook zo leuk, mits iedereen zich maar voor de buurt verantwoordelijk voelt.
Leegte en Meurs vinden het daarom belangrijk dat hier nóg meer mensen komen wonen: ‘En vooral gezinnen, want dan gaan bewoners zich eigenaar voelen van hun plek en ontstaat het gevoel van buurtverbondenheid. Als nieuwkomers verbazen we ons soms wel. Bijvoorbeeld over hoe vaak de veegploeg hier langskomt. Natuurlijk is het soms dweilen met de kraan open. Maar de gemeente is echt van goede wil.’ Dat brengt ons op de kerstgedachte. Want het einde van het jaar brengt donkerte, en de dagen zijn kort. Leegte: ‘Je denkt weleens, wanneer wordt het weer licht? Spontaan gaan mensen dan verlichting aanbrengen. En ze hebben de behoefte om verhalen te horen. Verhalen van eeuwen geleden, altijd met de boodschap dat het licht sterker is dan het donker. Althans – dat hoop je dan maar.’
‘De Romeinen vierden hun zonnewendefeest en de christenen hebben tweeduizend jaar geleden bedacht dat zij de geboorte van het Christuskind vieren. Nieuw leven en nieuwe hoop, dat hoort er allemaal bij. Hoop blijven houden, dat verbindt ook.’

Vrede
‘Onlosmakelijk wordt er tijdens Kerst ook over vrede gesproken, een droom waarvan je hoopt dat die toch eens werkelijkheid wordt. Maar vrede kan niet zonder gerechtigheid, die twee zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden.’
Een feest van cadeaus, met de kerstman en zo? Nee, dat staat de familie niet voor ogen. Dat is de commercie, die meer en meer oprukt. Het gaat om saamhorigheid en verbondenheid met elkaar. En het is, in deze donkere dagen, gewoon ook hard werken voor dit predikantengezin.
Ruim veertig jaar lang voorzagen zij in hun kerk elke kerstavond mensen zonder huis of haard van een maaltijd. Dat vereiste allereerst alertheid: steekwapens inleveren bij de deur. En dat ene schilderij van Govert Flinck, dat nu in het Rembrandthuis hangt, ging altijd even achter slot en grendel. Drukbezochte avonden, totdat ook de gerenommeerde hotels in de buurt hun goede werken gingen tonen – en tja, als je dan zoveel keus hebt, dan ga je al snel voor de 4-sterren.

Zangdiensten organiseren ze nog steeds, samen met de Engelse Kerk, de Kruitberg en de Oude Lutherse kerk. Vroeger zelfs met de Duitse kerk erbij, en dan kon je zo mooi O du Fröhliche zingen. Ja, dat is Kerst: zingen met elkaar – over vreugde en vrede.

TEKST: GREET VAN DER KRIEKE
FOTO: RENÉ LOUMAN