3D-brug: Love Me or Hate Me!

Je vindt ‘m ontzettend mooi of je vindt ‘m spuuglelijk. De nieuwe 3D-brug bij de Stoofsteeg die op 15 juli over de Oudezijds Achterburgwal is geplaatst, kent zijn lovers en haters. Iets ertussenin lijkt er niet te zijn.

Hoewel nieuw in de buurt, heeft de brug al­weer een behoorlijk lange geschiedenis. Het idee ervoor ontstond namelijk ruim acht jaar geleden, in 2013. Het ontwerpproces, de vervaardiging en de uiteindelijke plaatsing moesten daarna nog een hobbelige weg afleg­gen voordat koningin Máxima uiteindelijk de openingshandeling kon verrichten.

Over twee jaar zal de nieuwe brug zijn plek alweer afstaan.

Nog nooit gedaan
Joris Laarman, de ontwerper van de brug, ex­perimenteert met ontwerpen die tot stand ko­men door een computer te voeden met algo­ritmes. Het ontwerpresultaat kan vervolgens met 3D-printtechniek worden uitgevoerd. De werken van Laarman zijn in musea over de hele wereld te vinden.

Het Rijksmuseum voegde onlangs aan de twintigste-eeuwse collectie de afsluitende werkstukken toe voor de Bone chair: Laar­mans’ iconische, door een computer gegene­reerde stoel uit 2006.

Gijs van der Velden is algemeen directeur van MX3D, het bedrijf dat de computerontwerpen van Laarman door immense 3D-printers laat vervaardigen. Hij is enthousiast over diens ontwerpen. Van der Velden: ‘Door het algo­ritmic design ontstaat een nieuwe vormtaal. In dit geval met de structuur van botten als uitgangspunt. Dat betekent materiaal toepas­sen waar dat moet, maar minder als dat daar niet nodig is. Nieuw is vaak saai. Maar hier kun je met het ontwerpproces de wereld juist mooier en spannender maken. Dat hebben we naar mijn mening met de brug ook gedaan.’

Toen MX3D in 2015 samen met het Joris Laarman Lab de technieken ging ontwikke­len om een complete 3D-brug van roestvrij staal uit een printer te laten rollen, was dat een compleet onontgonnen gebied. ‘Toen reali­seerden we ons wel dat het allemaal een tand­je groter was dan we gewend waren. Zoiets was nog nooit gedaan.’

Robots met lasrups
De eerste in staal geprinte brug moest op een ‘behapbare’ plek komen, liefst op een lo­catie met een kleine overspanning. Van der Velden: ‘Dan denk je in eerste instantie aan een wat smaller water in een park. Maar toen kwam de gemeente Amsterdam met het alter­natief op de Oudezijds Achterburgwal: een van de smalste grachten van de stad.’

Zo begon een samenwerking die soms inspi­reerde, maar ook voor de nodige frustratie en vertraging zorgde. ‘We wisten we dit een tijdelijk project was, maar de brug moest wel aan alle kwaliteits- en veiligheidseisen vol­doen. Er werd getest met politiepaarden, het loopvlak moest voor naaldhakken begaanbaar zijn en je moest er geen liefdesslotjes aan kunnen bevestigen. En zo waren er nog tal­loze dingen. Dat zie je terug in het ontwerp.’

De eerste tekeningen keurde de gemeente af omdat een aanvaring de brug zou kunnen beschadigen. Maar het maken van een nieuw ontwerp had ook zijn positieve kanten. Van der Velden: ‘We waren alweer verder in de tijd en hadden ook meer know how opgedaan over het productieproces. Eind 2016 kreeg het ontwerp zijn goedkeuring en in maart 2017 begonnen we met printen. Je moet je voorstel­len dat een robot dan laag voor laag een con­stante ‘lasrups’ opbouwt. Met de uitvoering in afzonderlijke delen zijn we een jaar bezig geweest, wat voor 6000 kilo staal best lang is. Onze robots draaiden dan ook niet 24/7. Als je dat wel doet, kun je een brug tegenwoordig in anderhalf tot twee maanden uit de printer laten rollen.’

De veiligheidsmarges voor de brug zijn streng. De norm voor belasting is rond de 1000 kilo per vierkante meter. ‘Dat betekent ongeveer negen mensen per vierkante meter. En dan moeten ze nog kunnen springen ook. Om de krachten te testen hebben we bij ons in de loods twintig ton op de brug gezet. Dat kun je vergelijken met een dynamische belasting van zo’n 200 mensen. Probeer die maar eens samen op de brug bijeen te proppen. Om su­perzeker te zijn hebben we de brug veel ster­ker gemaakt dan nodig was.’

Diepe zucht
In 2017 was de brug klaar. Maar toen werd duidelijk dat de werkzaamheden aan de kade­muur nog lang niet waren afgerond. De brug kon dus voorlopig niet geplaatst worden. ‘We hebben de brug toen in 2018 in Eindhoven ge­presenteerd op de Dutch Design Week. Daar hebben meer dan 200.000 mensen over de brug gelopen. En we ontvingen de publieks­prijs voor ons innovatieve werk. Daar zijn we erg trots op.’

De brug zit vol met sensoren. Van der Vel­den: ‘Die meten in hoeverre hij belast wordt. Er zijn vier meetpunten voor het gewicht. En verder willen we graag weten hoe de brug zich gedraagt bij wisselende temperaturen. We meten ook hoeveel mensen er over de brug lopen, maar daarmee blijven we weg uit de persoonlijke sfeer. In een wereld van big data zijn we ons zeer bewust van de privacy­gevoeligheid. Daarom gaan onze meetgege­vens naar het gerenommeerde Alan Turing Institute in Engeland. Zij waken als geen an­der over de ethiek van dataverzameling.’

In maart 2020 werd de kade eindelijk door de aannemer opgeleverd. ‘Alle vergunnin­gen waren geregeld en er was groen licht van Welstand. We stonden dus in de startblokken om de brug te plaatsen. Maar toen de oude loopbrug werd weggehaald, constateerde een bouwinspecteur dat de brugkop aan de kant van de Stoofsteeg niet in orde was. Daar moesten toen eerst weer herstelwerkzaamhe­den plaatsvinden. En toen dat eindelijk klaar was, zaten we vol in de lockdown. En tot overmaat van ramp kreeg de crew van de aan­nemer te maken met corona.’

Van der Velden slaakt soms een diepe zucht. ‘Het is een hele uitdaging om alle actoren van een gemeente in hetzelfde proces mee te krijgen. Maar uiteindelijk was daar de datum van 15 juni. De agenda van Hare Majesteit was leidend voor de laatste bezigheden en de plaatsing zelf. Dat werd haastwerk. De brug sloot niet goed aan op de oneven zijde. Daar ontstond een struikelplek die gemarkeerd werd met gele strepen verf en een lelijk bord met Traptredes erop.’

Stoofbrug terug?
Er moet nog een nette oprit worden gebouwd en er zit een nare put in de weg. Dat betekent opnieuw overleg met Waternet. Bovendien begon direct na de opening ook nog eens de bouwvakvakantie. Maar als alles goed gaat, wordt het struikelblok de komende maand aangepast.

Van der Velden: ‘We kregen al snel op­merkingen dat de krullen van de brug – de Swirls – kunnen vervuilen door zwerfafval. Dat houdt de gemeente nu in de gaten, en een schoonmaker van de ramen op de Achter­burgwal houdt nu die krullen netjes schoon. Hoe leuk is dat?’

In principe ligt de geliefde en gehate brug er tijdelijk: voor twee jaar. Daarna laat de ge­meente de voormalige Stoofbrug uit 1885, die nu wordt gerenoveerd, weer terugplaat­sen. Misschien hebben de buurtbewoners de 3D-brug dan in hun armen gesloten als ‘onze’ brug? En anders hebben we de foto’s nog. Wie een suggestie heeft voor een nieuwe lo­catie, mag het zeggen.

Zie ook jorislaarman.com/work/mx3d-bridge en Stoofbrug op wikipedia

TEKST: MIRJAM BOELAARS
FOTO: ADRIAAN DE GROOT