ONDERNEMEN

Erdwin Spits (1949-2021) ‘Het toeval is mijn gids’ 

Levensgenieter, taoïst en boekverkoper (en vooral ook lezer) Erdwin Spits was één van de boekverkopers in de Oudemanhuispoort: hij zat er meer dan 35 jaar. Eerst vooral bij de buitenbakken; later ook binnen.  Hij bestierde er ‘Kast 15’, zoals de verkoopnissen in de poort worden genoemd. Maar Erdwin was behalve boekverkoper ook de vertaler (uit het Engels) van het boek van Lao Dze, zoals hij de naam van de Chinese wijsgeer spelde.

Op 24 maart overleed hij, 71 jaar oud.

Wie leeft in het zicht van de dood
Onderscheidt niet zoiets als leven
Dat is leven
Wie leeft met het oog op de toekomst
Is bewust bezig te leven

Zo begint zijn vertaling; de kwaliteit van zijn vertaling werd erkend en hij is dan ook uitgenodigd deel te nemen aan een congres van het Taoïstisch Genootschap Nederland.

Erdwins levenswegen van vertalen en boekverkopen met elkaar verbindend, overhandigde hij mij een exemplaar van de meest recente, nog leverbare druk uit de voorraad van Kast 15 van de Oudemanhuispoort. De vertaling gaf hij in eigen beheer uit. Het colofon van het gekopieerde en geniete werkje vermeldt geen jaartal maar wel de drukgeschiedenis. Deze is niet van humor ontbloot en typisch voor Erdwin: eerste druk: ca. 30 ex., tweede druk: ca. 50 ex., derde druk: 11 ex., vierde druk: 3 ex., vijfde druk: 5 ex., zesde druk: 1 exemplaar en de zevende druk: 888 exemplaren.

Met die Kast 15 op de Oudemanhuispoort is het voor hem niet begonnen. Hij had een klein tweedehands boekwinkeltje bij de wiet-boot aan de Wittenburgergracht, maar het oude centrum trok en hij ontdekte toen dat de boekenkisten onder de blote hemel in de Oudemanhuispoort al een tijd niet gebruikt werden. De kisten zijn van stevig hout en robuust vertimmerd en afgewerkt met een beschermende laag zink. In al die jaren zijn ze maar één keer gerenoveerd. Erdwin besloot de kisten in 1983 te kraken. Deze ‘buitenkisten’, zoals ze werden genoemd, werden beheerd door een oudere joodse man met de naam Do. Om deze man te eren gaf Erdwin de laatste bak de naam Do en de anderen bakken volgden met Re, Mi Fa, Sol, La en Ti.

Verslavingswaar
De plek in het niet overdekte gedeelte van de Oudemanhuispoort werd door Erdwin omgedoopt tot ‘De Gulden Piek’. Het antiquariaatje liep zo goed dat op een dag een oudere man zich bij de bakken meldde met de sleutel van Kast 15 in het overdekte gedeelte van de Oudemanhuispoort en zo had Erdwin opeens de beschikking over een echte, droge en redelijk ruime opslag.

Al die jaren werden er onder alle omstandigheden in weer en wind boeken verkocht voor één piek, en vanaf 2002 voor één euro. Bij mooi weer zat Erdwin het liefst in het zonnetje aan de kade van de Oudezijds Achterburgwal verdiept in de krant of in een boek, af en toe een blik de gang in werpend.

Die jaren tachtig waren een roerige tijd. Er hing een guur sfeertje met de junks en dealers die op zoek waren naar plekken voor hun handels- en verslavingswaar. Erdwin wist met zijn aanwezigheid, luisterend oor en verhalen een soort rust te creëren. De niet zo koosjere plek veranderde langzaam in een gerespecteerde rustige plek. De bezoekende mensen mochten er zijn.

Zelfdoe-galerie
Met zijn vrienden John Goede en collega- marktkoopman Louis de Loos schaakte hij veel en één van de onderdelen van het spel was bij iedere zet een goeie slok te nemen. Na afloop ging het dan ook slingerend op de fiets richting huis in Oost.

Erdwin was een regelmatige bezoeker van de boot De Witte Raaf van Nederwietvader Kees Hoekert – bij hem gingen de plantjes ook voor een piek. In een ver verleden was Erdwin betrokken bij de oprichting van het multimediacentrum ‘De Pleinwerker’ in de kelder van een gekraakt pand dat nu het Joods Historisch Museum is. Later opende hij met Katja van Hoften de zelfdoe-galerie ‘De Etna’ aan de Rapenburgerstraat, waar muziek- en poëzieavonden werden georganiseerd. Hij was ook altijd te vinden bij Ruigoord of op het ADM-terrein.

Bij vrienden en familie wordt hij vooral herinnerd als een attente en aimabele man: ‘Altijd een glimlach op zijn gezicht, hij had altijd iets leuks te zeggen, er kwam nooit iets vervelends uit zijn mond.’ De Loos, die al 35 jaar uit India en Nepal geïmporteerde spullen op het Waterlooplein verkoopt, voelt het verlies van zijn vriend: ‘Erdwin was een levensgenieter, een schepper van vrijplaatsen, waarvan er steeds minder zijn in Amsterdam.’

Vondelpark
Zo’n 13 jaar geleden raakte Erdwin bevriend met Wouter, passant en klant van ‘De Gulden Piek’. Het klikte zo goed dat Erdwin hem al snel voorstelde zijn kompaan te worden. In de afgelopen jaren werd Erdwin zijn leermeester in het inkopen, beoordelen en prijzen van boeken. Wat Wouter ook vooral waardeerde waren de natuurlijke stiltes gevuld met lezen. De boeken op een stevig geschraagde tafel in het overdekte gedeelte mochten toen al iets hoger geprijsd zijn, soms tot wel 5 euro.

Zo’n tien jaar geleden schafte ik bij Erdwin inderdaad een aantal nummers aan van het zo goed als onvindbare underground stripblaadje Tante Leny Presenteert! Omdat het om meerdere nummers ging, werd er al meteen een euro per stuk afgehaald met de woorden ‘Ach jongen, je bent er toch blij mee, dat zie ik.’

Volgens Wouter was het toeval voor Erdwin heel belangrijk. Toen hij aan de vertaling van de Dao De Dzjing wilde beginnen, kon hij moeilijk op gang komen. Hij besloot in het Vondelpark op een bankje te gaan zitten en te wachten op het eerste woord dat hij daar zou opvangen. Het werd trek. Dat is dus ook het woord geworden dat het veel gangbaardere woord pad vervangt. ‘Het toeval is mijn gids’ werd zijn lijfspreuk.

Doodskist
Het boekenaanbod was niet beperkt tot die heel fysieke oude plek in Amsterdam. Erdwin bood zijn boeken ook digitaal aan via zijn mooi vormgegeven en makkelijk te lezen website www.spitsboek.nl en dat bestand was ook via www.boekwinkeltjes.nl te bereiken. Zijn homepage begint met het volledige document van de vertaling van de Dao De Dzjing. De laatste zinnen van de vertaling van E.P. Spits:


Trek doet niets en laat niets ongedaan
Houd je daaraan en alles gaat vanzelf
Steekt dan nog de trek op
Stil het met het naamloze blok hout
Het naamloze simpele hout is trekvrij
Als je geen trek meer hebt valt de stilte
En alles spreekt vanzelf

Het lemma Nieuw toegevoegd op zijn website laat een datum zien in september 2019. In deze periode kreeg hij een hersenbloeding die hem dwong te stoppen met de boekverkoop. Wouter zette de zaak voort.

Na een diagnose van kanker besloot Erdwin zijn sterven in eigen hand te nemen. Zijn vrienden en klanten hebben hem bij de Oudemanhuispoort herdacht en uitgezwaaid. Zijn zoon besloot het hout van een boekenbak voor de uiteinden van de kist te hergebruiken, als eerbetoon.

Fotobijschrift: Erdwin Spits in ‘De Gulden Piek’ in de Oudemanhuispoort

TEKST: HANS VAN DAALEN

Meer nieuws

ONTWIKKELINGEN De krant stopt

De krant stopt

LEEFBAARHEID Mercurieus

Mercurieus