Buurthistorie – Papenbrug

Soms verdwijnen oude delen van de binnenstad, maar blijft hun naam voortbestaan. Zo vind je tussen de Warmoesstraat en het Beursplein de wat gekromde Papenbrugsteeg. Hoewel deze steeg het woordje ‘brug’ in zijn naam draagt, is deze Papenbrug zelf in geen velden of wegen meer te bekennen. Op oude stadsplattegronden is hij nog wél te vinden.

Over het water van het Damrak lagen ooit drie bruggen. Gezien vanaf het IJ waren dat de Nieuwebrug, de Oudebrug en de Papenbrug. Deze laatste, een houten voetbrug, dateert uit het midden van de vijftiende eeuw. Zijn naam duikt voor het eerst op in keuren (wetten) uit 1475 en 1478.

In zijn boek Amsterdam, in zyne opkomst, aanwas, geschiedenissen (…) uit 1768 verhaalt historicus Jan Wagenaar dat de brug in de veertiende eeuw aangelegd zou zijn voor de geestelijken van de katholieke (‘paapse’) Sint-Nicolaaskerk, nu de Oude Kerk. Hierover konden zij sneller naar de andere kant van het water van het Damrak komen zonder een omweg te maken. Wagenaar en latere bronnen melden ook dat geestelijken (‘papen’) op een Vastenavond met fakkels en toortsen langs de straten gezwierd hadden en deze brug in brand gestoken zouden hebben. Ter plaatse hing een uithangbord met daarop een afbeelding van het vagevuur.

De Papenbrug werd geheel in de as gelegd, werd in 1604 als houten voetbrug herbouwd en in 1856 vervangen door een nieuwe, smallere houten brug. In 1884 verdween hij definitief toen het water hier moest worden gedempt voor de nieuw te bouwen Koopmansbeurs, als opvolger van de Beurs van Zocher. Dit gebouw werd na veel geharrewar en kwesties ontworpen door H.P. Berlage en geopend in 1903.

Dit deel van het Damrak is door de eeuwen heen sterk veranderd. Oorspronkelijk lag het water over de volle breedte tot aan beide zijden van de bebouwing. Vervolgens is een deel van westzijde Damrak tot kade gemaakt en daarna nog een deel gedempt voor de beurs van Zocher, op de plek waar nu de Bijenkorf staat. Na de demping verscheen aan het Beursplein en de Papenbrugsteeg het Bible hotel, dat later de Effectenbeurs is geworden. De andere zijde van de steeg grenst nu aan de Bijenkorf en de parkeergarage.

TEKST: WIM DE JONG VAN POELGEEST
AFBEELDING: STADSARCHIEF